اثر همزیستی میکوریزا، مصرف ژل سوپرجاذب و گلایسین بتائین و عصاره چغندرقند بر صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه کرچک (Ricinus communis L.) در شرایط تنش خشکی

به‌منظور ارزیابی اثر تعدیل کنندگی روش‌های زیستی (میکوریزا)، محلول‌پاشی گلایسین بتائین و عصاره ریشه چغندر  و ژل سوپرجاذب در شرایط خشکی در گیاه کرچک به‌عنوان کشت دوم، آزمایشی دوساله (1391 الی1392) به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی شهرستان اشنویه، استان آذربایجان غربی انجام شد. آبیاری بعد از رسیدن رطوبت خاک به ۸۰، ۷۰، ۶۰ و 50 درصد ظرفیت زراعی به‌عنوان فاکتور اصلی و محلول‌پاشی گلایسین بتائین (50 میلی مولار)، عصاره ریشه چغندر قند، ژل سوپرجاذبA200  (225 کیلوگرم در هکتار) و قارچ میکوریزا (Glomus mosseae) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که افزایش شدت تنش از 80 تا 50 درصد ظرفیت زراعی، باعث کاهش49 درصدی عملکرد دانه کرچک شد. کمترین میزان روغن (9/43 درصد) در دانه‌های گیاهان شاهد (آبیاری شده در ظرفیت زراعی 50 درصد) به دست آمد. بیشترین میزان مالون دی آلدئید (2/177 نانو مول بر گرم وزن تر برگ) در تنش شدید خشکی و در گیاهان شاهد (تیمار نشده) به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه (2730 کیلوگرم در هکتار)، بیشترین میزان فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز (APX) (9/117 تغییرات جذب در دقیقه در میلی­گرم پروتئین)، بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز (CAT) (1/87 تغییرات جذب در دقیقه در میلی­گرم پروتئین) و حداکثر فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز (SOD) (9/46 واحد در میلی­گرم پروتئین) از تیمار محلول­پاشی با عصاره چغندر به دست آمد. نتایج آزمایش حاضر نشان داد که در کلیه سطوح آبیاری، محلول‌پاشی گلایسین بتائین و عصاره چغندر از طریق القای سازوکار تحمل، باعث افزایش میزان فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی شده و در نتیجه عملکرد دانه گیاهان تیمار شده به علت کاهش آثار مضر تنش خشکی نسبت به گیاهان شاهد، افزایش یافت. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می‌رسد که محلول‌پاشی برگی عصاره ریشه چغندر قند جهت تعدیل اثر تنش خشکی در کرچک مناسب می‌باشد.